Tại sao một bài hát của ban nhạc Ngọt lại cho cảm giác “ấm áp” và “thật” như đang nghe live, trong khi một bản hit của Sơn Tùng M-TP lại nghe “sắc lạnh”, hiện đại và được trau chuốt đến từng chi tiết? Tại sao tiếng trống trong nhạc Rock của thập niên 80 nghe “vang dội”, còn tiếng trống Trap hiện đại lại “khô” và “chắc nịch”?
Câu trả lời nằm ở nghệ thuật sử dụng màu sắc âm nhạc – hay nói một cách kỹ thuật hơn, là cách làm chủ Âm sắc (Timbre).
Bài viết này sẽ không đi sâu vào vật lý, mà sẽ trao cho bạn “bảng màu” của một producer. Chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn cách lựa chọn và phối hợp các loại âm sắc khác nhau để “vẽ” nên bức tranh cảm xúc mà bạn mong muốn cho bản phối của mình.
Âm Sắc (Timbre) Là Gì? (Nhắc Lại Nhanh)
Như chúng ta đã phân tích kỹ trong bài viết nền tảng, Âm sắc (Timbre) chính là “vân tay” hay “chất giọng” độc nhất của mỗi âm thanh. Nó là thứ giúp ta phân biệt tiếng guitar và piano dù chúng đang chơi cùng một nốt nhạc.
Âm sắc được quyết định bởi các sóng hài (harmonics) có trong một âm thanh. Thay đổi các sóng hài này cũng chính là thay đổi màu sắc của nó.
Để hiểu sâu về mặt vật lý của Âm sắc, bạn hãy đọc bài viết này của chúng tôi:
"Bảng Màu" Của Producer: Các Yếu Tố Tạo Nên Màu Sắc Âm Nhạc
Vậy một producer “vẽ” nên bức tranh âm thanh của mình bằng những gì? Dưới đây là 4 “hộp màu” cơ bản nhất trong bảng màu của bạn. Việc phối hợp chúng sẽ quyết định toàn bộ cảm xúc và không khí của bản nhạc.
1. Lựa Chọn Nhạc Cụ - Chọn "Loại Cọ Vẽ"
Đây là quyết định về màu sắc đầu tiên và quan trọng nhất. Cùng một hợp âm Đô trưởng, nhưng màu sắc nó tạo ra sẽ hoàn toàn khác nhau tùy thuộc vào “cây cọ” bạn chọn để vẽ nên nó.
- Piano cơ (Acoustic Piano): Mang màu sắc sáng, mộc mạc, chân thật.
- Piano điện Rhodes: Mang màu sắc ấm áp, mượt mà, mang hơi hướng vintage và sâu lắng.
- Guitar acoustic: Mang màu sắc tự nhiên, trong trẻo, gần gũi và chi tiết.
- Guitar điện với distortion: Mang màu sắc gai góc, nổi loạn, mạnh mẽ và đầy năng lượng.
- Synth analog “giả lập”: Mang màu sắc ấm áp, không hoàn hảo, đầy sức sống.
- Synth kỹ thuật số (Digital Synth): Mang màu sắc lạnh, chính xác, hiện đại, đôi khi kỳ ảo.
Việc lựa chọn đúng nhạc cụ đã chiếm 50% thành công trong việc tạo ra màu sắc bạn mong muốn.
2. Sóng Hài & Saturation - Pha "Màu Ấm"
3. Lựa Chọn Sample - Chọn "Chất Liệu Nền"
Trong sản xuất nhạc hiện đại, sample là một phần không thể thiếu. Nguồn gốc và đặc tính của sample quyết định rất lớn đến màu sắc tổng thể của bản nhạc.
- Sample từ đĩa than (vinyl): Mang lại màu sắc “cũ kỹ”, “bụi bặm” và ấm áp. Đây chính là linh hồn của nhạc Lo-fi Hip-hop.
- Sample kỹ thuật số (từ Splice, Loopcloud…): Mang lại màu sắc “sạch sẽ”, “sắc nét”, và hiện đại, phù hợp cho Pop, EDM.
- Sample thu âm tự nhiên (found sounds): Tiếng mưa rơi, tiếng bước chân, tiếng ly chạm vào nhau… mang lại màu sắc “hữu cơ”, chân thật và độc đáo.
4. Hiệu Ứng Không Gian: Reverb & Delay - Tạo "Chiều Sâu" Cho Bức Tranh
Workshop Thực Hành: "Vẽ" Một Bức Tranh Buồn
Lý thuyết là vậy, nhưng cách tốt nhất để hiểu chính là thực hành. Hãy cùng nhau thử “vẽ” một bức tranh âm nhạc với chủ đề “Buồn và cô đơn” bằng cách sử dụng “bảng màu” của chúng ta.
1. Chọn Bảng Màu Nền (Nhạc Cụ)
Để tạo cảm giác buồn, chúng ta cần những màu sắc tối, trầm và hơi lạnh. Thay vì piano cơ sáng rõ hay guitar acoustic vui tươi, hãy chọn:
- Màu chính: Một tiếng piano điện Rhodes với hiệu ứng tremolo nhẹ nhàng, tạo cảm giác “run rẩy”, không ổn định.
- Màu nền: Một lớp Pad synth mờ ảo, ấm nhưng xa xăm, chơi những hợp âm ngân dài.
- Màu trầm: Một tiếng Sub-bass tròn, sâu, chỉ chơi những nốt gốc của hợp âm và ngân dài, tạo cảm giác nặng trĩu.
2. Thêm "Chất Liệu" Cho Bức Tranh (Samples & Saturation)
Để bức tranh không bị “phẳng” và có chiều sâu hơn, chúng ta cần thêm “vân” (texture) cho nó.
- Thêm sự hoài niệm: Lót một lớp sample tiếng “vinyl crackle” (tiếng lách tách của đĩa than) ở âm lượng rất nhỏ phía dưới cùng bản mix.
- Thêm sự cô đơn: Tìm một sample tiếng mưa rơi (rain sound) và đặt nó ở xa trong không gian mix (giảm volume, tăng reverb).
- Thêm sự “ấm áp” trong nỗi buồn: Dùng một chút saturation lên tiếng piano Rhodes để nó nghe “dày” và gần gũi hơn, như một lời tâm sự.
3. Tạo Không Gian "Trống Trải" (Reverb & Delay)
Cuối cùng, chúng ta đặt các “vật thể” âm thanh này vào một không gian phù hợp để hoàn thiện bức tranh.
- Dùng Reverb dài: Gửi tiếng piano vào một không gian reverb rộng và dài (Hall Reverb), nhưng với âm sắc hơi tối (cắt bớt tần số cao của reverb). Điều này tạo cảm giác căn phòng rất lớn nhưng trống trải.
- Dùng Delay thưa thớt: Gửi một vài nốt piano đơn lẻ vào một tiếng delay lặp lại vài lần rồi tan biến, giống như những ký ức chợt ùa về rồi lại mất đi.
Lời Kết: Bạn Là Họa Sĩ Của Âm Thanh
Để bắt đầu tạo ra những màu sắc độc đáo của riêng mình, hãy khám phá sâu hơn tại các chuyên mục: