Nếu bạn đang bắt đầu học chơi nhạc cụ hoặc sáng tác nhạc, chắc hẳn bạn đã nghe qua khái niệm “gam nhạc” (hay scale). Đây không phải là khái niệm xa lạ nhưng lại đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình học nhạc và sản xuất âm nhạc.
Khi bạn học nhạc hoặc muốn hiểu sâu hơn về âm nhạc, chắc chắn bạn sẽ gặp ba thuật ngữ này: gam, âm giai, và scale. Vậy chúng khác nhau thế nào? Làm sao để phân biệt dễ dàng nhất? Hãy cùng tôi tìm hiểu nhé!
Vậy, gam nhạc là gì? Và làm thế nào để học và áp dụng gam vào quá trình sáng tác và chơi nhạc? Cùng tìm hiểu nhé!
Gam Nhạc Là Gì?
Đơn giản mà nói, gam nhạc là tập hợp các nốt nhạc được sắp xếp theo một quy luật nhất định, từ thấp đến cao (hoặc ngược lại). Gam không chỉ tồn tại dưới dạng lý thuyết, mà nó còn có thể được áp dụng trực tiếp vào quá trình chơi nhạc và sáng tác. Các loại gam khác nhau sẽ tạo ra những cảm xúc khác nhau cho bài hát, từ vui tươi cho đến sâu lắng.
Ví dụ:
- Gam trưởng mang đến cảm giác vui vẻ, tích cực.
- Gam thứ lại thể hiện sự buồn bã, nội tâm.
Khi hiểu rõ cách hoạt động của gam, bạn sẽ biết cách tạo hợp âm, giai điệu, và hòa âm một cách mượt mà.
Âm Giai Là Gì?
Âm giai (điệu thức) chính là cách gọi chuyên sâu hơn của gam, dùng để chỉ sự sắp xếp các nốt nhạc theo quy luật chặt chẽ dựa trên khoảng cách giữa chúng. Trong âm nhạc hiện đại, âm giai phổ biến nhất là:
- Âm giai trưởng (Major Scale): Mang cảm giác sáng sủa, vui vẻ, tươi mới.
- Âm giai thứ (Minor Scale): Gợi cảm giác buồn man mác, trầm lắng, sâu sắc.
Điểm đặc biệt của âm giai là nó tuân theo các công thức nhất định về khoảng cách giữa các nốt, ví dụ: 1-1-½-1-1-1-½ cho âm giai trưởng.
Ví dụ thực tế
- Âm giai Đô trưởng (C Major Scale): C – D – E – F – G – A – B.
- Âm giai La thứ tự nhiên (A Natural Minor Scale): A – B – C – D – E – F – G.
Scale là gì?
Scale thực chất là cách gọi tiếng Anh của âm giai, được sử dụng phổ biến trong các tài liệu âm nhạc quốc tế. Nếu bạn tham gia các khóa học âm nhạc trực tuyến hay đọc tài liệu ngoại ngữ, bạn sẽ thường xuyên bắt gặp thuật ngữ này.
Scale, giống như âm giai, là xương sống của bất kỳ tác phẩm âm nhạc nào. Biết được các scale không chỉ giúp bạn chơi nhạc tốt hơn mà còn mở ra khả năng sáng tạo giai điệu một cách tự nhiên.
Điểm khác biệt giữa Gam, Âm Giai và Scale
Mặc dù chúng đều nói về tập hợp các nốt nhạc, nhưng cách dùng có chút khác biệt:
- Gam: Là cách gọi thông dụng trong tiếng Việt, mang ý nghĩa rộng hơn.
- Âm giai: Chuyên sâu hơn, nhấn mạnh quy luật và cấu trúc nốt nhạc.
- Scale: Là từ tiếng Anh tương đương, sử dụng nhiều trong học thuật quốc tế.
Các Loại Gam Nhạc Cơ Bản
Gam Trưởng (Major Scale)
Nếu bạn từng nghe một giai điệu vui tươi, lạc quan, rất có thể giai điệu đó dựa trên gam trưởng. Gam trưởng tạo cảm giác tươi sáng và mạnh mẽ, thường được sử dụng trong các ca khúc pop, nhạc cổ điển, và nhạc phim.
Công thức của gam trưởng:
- T-T-B-T-T-T-B (T là cung, B là nửa cung)
Ví dụ: Gam Đô trưởng (C Major) – một trong những gam dễ học nhất, không có dấu thăng (#) hoặc giáng (b), rất phù hợp cho người mới bắt đầu.
Gam Thứ (Minor Scale)
Gam thứ lại tạo cảm giác trầm buồn, sâu lắng. Nó thường được sử dụng trong các ca khúc ballad, nhạc phim lãng mạn, hay những đoạn nhạc cần thể hiện sự u buồn.
Công thức của gam thứ:
- T-B-T-T-B-T-T
Một ví dụ điển hình là gam La thứ (A Minor) – gam cơ bản trong các bản nhạc u buồn.
Gam Ngũ Cung (Pentatonic Scale)
Gam ngũ cung (pentatonic scale) chỉ gồm 5 nốt, ít hơn so với gam trưởng hoặc gam thứ, nhưng cực kỳ hữu ích trong các thể loại nhạc như blues, jazz, và rock. Nó mang đến sự đơn giản nhưng vẫn tạo nên những giai điệu đầy mê hoặc.
Đặc biệt, khi chơi guitar, gam ngũ cung là lựa chọn hoàn hảo cho các bài solo, vì tính đơn giản và dễ bấm.
Mẹo nhỏ: Bắt đầu với gam ngũ cung là cách tuyệt vời để luyện ngón và nâng cao kỹ thuật chơi guitar.
Học Gam Nhạc Cho Người Mới Bắt Đầu
Học Gam Trên Piano
Nếu bạn mới học piano, hãy bắt đầu với gam Đô trưởng và La thứ. Đây là hai gam cơ bản, không có dấu thăng hay giáng, rất dễ để luyện tập.
- Luyện tập: Chạy ngón từ nốt thấp nhất đến cao nhất, rồi ngược lại. Lặp lại đều đặn mỗi ngày.
- Sử dụng máy đếm nhịp: Để đảm bảo bạn giữ được nhịp độ chuẩn, hãy dùng máy đếm nhịp khi luyện tập. Điều này cũng giúp cải thiện sự chính xác khi chơi nhạc.
Học Gam Trên Guitar
Đối với guitar, bạn nên bắt đầu với gam ngũ cung vì tính đơn giản và dễ nhớ của nó. Gam này giúp bạn làm quen với cách di chuyển ngón tay trên cần đàn và dễ dàng tạo ra những âm thanh tuyệt vời.
- Chạy ngón: Chạy gam ngũ cung lên xuống cần đàn để luyện ngón.
- Bấm hợp âm: Bắt đầu với các hợp âm đơn giản trong gam và luyện chuyển giữa chúng.
Ứng Dụng Của Gam Trong Sáng Tác Và Làm Producer
Cách Chọn Gam Phù Hợp Cho Bài Hát
Việc chọn gam phù hợp cho bài hát ảnh hưởng trực tiếp đến cảm xúc mà bài hát mang lại. Gam trưởng thường được dùng cho các bài hát tươi sáng, trong khi gam thứ lại được sử dụng cho những giai điệu buồn.
Ví dụ: Nếu bạn muốn tạo ra một bài hát mang âm hưởng vui tươi, bạn có thể chọn gam Đô trưởng (C Major). Ngược lại, nếu muốn truyền tải cảm xúc buồn bã, La thứ (A Minor) là lựa chọn hợp lý.
Sử Dụng Gam Để Tạo Vòng Hợp Âm (Chord Progressions)
Một trong những ứng dụng quan trọng nhất của gam là tạo vòng hợp âm (chord progressions). Khi bạn chọn các hợp âm từ cùng một gam, chúng sẽ hòa hợp với nhau, giúp giai điệu mượt mà hơn.
Ví dụ: Với gam Đô trưởng, bạn có thể sử dụng các hợp âm C, Dm, Em, F, G, Am để tạo vòng hợp âm.
Công Cụ Và Phần Mềm Hỗ Trợ Học Gam Nhạc
Hiện nay, có rất nhiều ứng dụng và phần mềm hỗ trợ việc học gam cho người mới bắt đầu. Một số ứng dụng phổ biến mà tôi thấy hữu ích bao gồm:
- Yousician: Ứng dụng học guitar và piano với các bài tập luyện gam cụ thể.
- Simply Piano: Ứng dụng hỗ trợ học piano từ cơ bản đến nâng cao.
- GuitarTuna: Công cụ hỗ trợ chỉnh dây và luyện gam cho người chơi guitar.
Sử dụng các ứng dụng này không chỉ giúp bạn dễ dàng học và luyện tập, mà còn cung cấp các bài tập thực tế để bạn kiểm tra tiến độ.
Lỗi Thường Gặp Khi Học Gam Nhạc Và Cách Khắc Phục
Khi học gam, người mới bắt đầu thường mắc phải một số lỗi phổ biến. Dưới đây là một số lỗi và cách khắc phục để bạn có thể tránh chúng.
Lỗi Phổ Biến
- Chạy ngón quá nhanh: Điều này khiến bạn không thể kiểm soát được độ chính xác của các nốt.
- Không dùng máy đếm nhịp: Luyện tập mà không giữ nhịp đúng sẽ làm bạn không cải thiện được kỹ năng.
Cách Khắc Phục
- Chậm và chắc chắn: Bắt đầu chậm, tập trung vào từng nốt và giữ đúng vị trí ngón tay.
- Sử dụng máy đếm nhịp: Dùng máy đếm nhịp để đảm bảo bạn luôn giữ đúng nhịp độ trong quá trình luyện tập.
Kết Luận: Bắt Đầu Hành Trình Học Gam Nhạc
Học gam nhạc là một bước quan trọng trong việc trở thành một người chơi nhạc chuyên nghiệp hoặc nhà sản xuất âm nhạc. Dù bạn mới bắt đầu hay đã có kinh nghiệm, việc nắm vững các loại gam sẽ giúp bạn cải thiện kỹ thuật và mở ra nhiều cơ hội sáng tạo hơn.
Hãy bắt đầu ngay hôm nay, dành thời gian luyện tập mỗi ngày. Bạn sẽ bất ngờ về những gì mình có thể làm được với gam nhạc!
